Việc chuyển nhượng đất công với giá bèo đã vô tình tạo điều kiện làm giàu cho doanh nghiệp, giảm ngân sách Nhà nước. Không chỉ vậy, trong nhiều năm qua tại Thành phố Hồ Chí Minh, tình trạng nhà, đất thuộc sở hữu Nhà nước bị thuê mướn, lấn chiếm diễn ra ở nhiều địa bàn đến mức báo động.

Thuê mướn tràn lan

Từ tháng 8/2015, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra nhiều lãng phí của Thành phố Hồ Chí Minh liên quan đến quản lý đất đai. Nhiều nơi chưa công khai các thủ tục giao đất, cho thuê đất, đấu giá quyền sử dụng đất đối với đất công. Có tới gần 1.000 hồ sơ thuê đất chưa ký hợp đồng thuê đất, hơn 800 hồ sơ chưa xác định đơn giá theo Nghị định 142/2005/NĐ-CP của Chính phủ về thu tiên thuê đất, thuê mặt nước.

Nhiều đơn vị thuê đất chưa hoàn thành nghĩa vụ tài chính với số tiền lên tới 1.838 tỷ đồng tiền thuê đất và 1.552 tỷ đồng tiền sử dụng đất.

Tại Công viên quận 6, do quản lý lỏng lẻo nên đã có 8 tổ chức, cá nhân ký hợp đồng thuê hơn 15.000m2 đất để làm nhà hàng, bãi giữ xe nhưng tiền thu được không nộp ngân sách Nhà nước.

Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Bến Thành đã sử dụng khu đất số 104 Nguyễn Văn Cừ với 2.750m2 để hợp tác 30 năm với Công ty bất động sản Phát Đạt trong khi không được quyền chuyển nhượng, chuyển đổi, cho thuê lại, thế chấp, góp vốn bằng giá trị sử dụng đất.

[Quản lý đất công tại Thành phố Hồ Chí Minh: Các thương vụ tai tiếng]

Cũng tại quận 6, từ năm 1998 khu đất vàng 621 Phạm Văn Chí được Sở Địa chính Thành phố Hồ Chí Minh lập hợp đồng thuê đất với Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây với diện tích 116.801m2 trong 5 năm, đơn giá thuê “rẻ mạt” 7.000 đồng/m2. Tính ra mỗi năm thành phố thu về chỉ được hơn 800 triệu đồng.

Kết luận Thanh tra số 10653/KLTT-TNMT-TTS ngày 12/12/2007 của Sở Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây đã không sử dụng đất mà cho thuê lại, vi phạm Luật Đất đai 2003.

Từ tháng 7/2005-6/2007 công ty này đã cho 8 cá nhân, tổ chức thuê lại với tổng diện tích hơn 18.000m2, giá thuê từ 8.182 đồng/m2-26.000 đồng/m2.

Chỉ riêng với Công ty Thái Kim, từ năm 2001 Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây đã cho thuê 3.615m2 với giá hơn 12,6 triệu đồng/tháng, đến năm 2003 cho thuê 2.626 m2 với giá hơn 14,4 triệu đồng/tháng trong thời hạn 5 năm.

Ngoài ra, Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây sử dụng tới 2.000m2 để làm sân tennis mà không phải vào mục đích sản xuất, kinh doanh. Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây còn để các hộ tự xây 60 nhà phố, biệt thự.

Năm 2009, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh ra quyết định thu hồi 4,9ha tại 621 Phạm Văn Chí do Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây quản lý cho Ủy ban Nhân dân quận 6 quản lý nhằm triển khai dự án Bệnh viện chấn thương chỉnh hình của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội. Tuy nhiên Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây chưa nghiêm chỉnh chấp hành.

Sau đó, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh ban hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất.

Trong thời điểm này, thay vì chấp hành chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân thành phố thì Công ty Cổ phần Rượu Bình Tây còn ngang nhiên thông báo đến cán bộ, công nhân viên trong công ty việc giới thiệu cho đối tác có nhu cầu thuê kho bãi tại 621 Phạm Văn Chí.

Đặc biệt tình trạng cho thuê đất tràn lan đã diễn ra tại 2 tổng công ty lớn của thành phố. Tổng Công ty Cấp nước Sài Gòn trách nhiệm hữu hạn một thành viên có hoạt động chính là khai thác, sản xuất và cung cấp nước sạch đô thị. Tuy nhiên tại đây cũng đã xảy ra việc quản lý sử dụng nhà đất chưa đúng mục đích, quản lý không chặt chẽ nên bị lấn chiếm.

Tổng công ty cho các công ty cổ phần mượn mặt bằng để làm nhà kho, chứa vật tư hàng hóa… mà không thu tiền sử dụng đất, không trực tiếp quản lý, thậm chí còn góp vốn bằng chính quyền khai thác khu đất để liên kết kinh doanh với Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Đức Bình với giá 2,1 tỷ đồng.

Sau đó Công ty Cổ phần xuất nhận khẩu Đức Bình lại cho Công ty Trách nhiệm hữu hạn Dịch vụ vận tải hàng hóa Tân Sơn Nhất thuê lại tại khu đất 4/19 đường Hậu Giang, quận Tân Bình với giá hơn 30 tỷ đồng từ tháng 10/2014-8/2017.

Theo báo cáo của Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn Trách nhiệm hữu hạn một thành viên, hiện Tổng Công ty đang quản lý 45 nhà, đất với tổng diện tích gần 63 triệu m2.

Kết luận thanh tra số 38/KL-TTTP-P6 ngày 19/10/2017 của Thanh tra Thành phố, chỉ rõ, Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn Trách nhiệm hữu hạn một thành viên đã dùng số tiền gần 8 tỷ đồng để thuê mặt bằng 123 Trương Định, quận 3 làm văn phòng làm việc của Tổng công ty và các công ty thành viên chưa đúng với quy định.

Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn Trách nhiệm hữu hạn một thành viên và các đơn vị thành viên đang quản lý và sử dụng 46 mặt bằng, nhà đất; trong đó có 11 mặt bằng, nhà đất được hợp tác kinh doanh khai thác, giữ hộ hàng hoá nhưng thực chất là cho thuê lại một phần hoặc toàn bộ diện tích.

Đáng lưu ý, từ năm 2003, nông trường Phạm Văn Cội (thuộc Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Bò sữa thành phố) ký hợp đồng gia công trồng hoa, cây kiểng xuất khẩu với Công ty Cổ phần Phong Lan với diện tích 5ha, thời hạn hợp đồng 25 năm.

Tuy nhiên từ năm 2011, Công ty Phong Lan không thực hiện nghĩa vụ tài chính với Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Bò sữa thành phố mà tự ý giao phần đất này cho Công ty Cổ phần thương mại Nông lâm nghiệp Bình Minh 2 sử dụng.

Lấn chiếm đất công

Không chỉ cho thuê tràn lan nhà đất thuộc sở hữu của Nhà nước mà trên địa bàn thành phố còn xảy ra nhiều trường hợp quản lý lỏng lẻo, để đất công bị lấn chiếm hoặc bỏ hoang.

Theo Trung tâm phát triển quỹ đất thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố, khu đất tại 97/2/19 Kinh Dương Vương quận 6 do Tổng Công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam quản lý hơn 1.000m2 nhưng lại để 15 hộ gia đình lấn chiếm làm nhà ở.

Công viên Bình Phú, quận 6 cho xây dựng 2 công trình không phép, lấn chiếm đất sử dụng chung dẫn tới việc Công ty Vila và doanh nghiệp tư nhân Lê Minh tự ý xây dựng các công trình trong công viên để kinh doanh.

[Kiểm tra việc chuyển nhượng đất công cho Công ty Quốc Cường Gia Lai]

Theo báo cáo của Ủy ban Nhân dân quận Bình Tân, quận đang quản lý 252 địa chỉ nhà đất thuộc sở hữu Nhà nước; trong đó có 20 địa chỉ bị người dân tự lấn chiếm sử dụng làm nhà ở. Cùng với đó vẫn còn 60 mặt bằng kho bãi do các doanh nghiệp, công ty cổ phần trực thuộc Trung ương và thành phố quản lý sử dụng trên địa bàn quận cho thuê lại, bỏ trống, không đầu tư trong thời gian dài.

Tổng công ty Nông nghiệp Sài Gòn Trách nhiệm hữu hạn một thành viên được thành phố giao quản lý nhiều quỹ đất nhưng sử dụng, khai thác không hiệu quả, dẫn đến việc thay đổi chủ đầu tư như tại dự án. Không chỉ vậy hiện tổng diện tích nhà, khu đất do Tổng Công ty quản lý nhưng chưa khai thác, sử dụng (đất trống) lên tới 4 triệu m2.

Khu đất hơn 32ha được Công ty Tân Thuận chuyển nhượng không đúng quy định cho Công ty Quốc Cường Gia Lai. (Nguồn: TTXVN)

Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Bò sữa thành phố (thuộc Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn Trách nhiệm hữu hạn một thành viên) được thành phố giao đất nhưng cho cán bộ, công nhân viên mượn để trồng cỏ mà không có hồ sơ pháp lý liên quan với diện tích lên tới 27ha. Sau đó 15 hộ nhận khoán đã tự ý sang nhượng cho 103 hộ.

Hiện nay, tổng diện tích đất của Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Bò sữa thành phố đang bị các hộ dân tranh chấp, lấn chiếm là hơn 212.000m2, để rồi chính công ty đang giải quyết tranh chấp với hộ dân ngay trên phần đất được thành phố giao quản lý.

Cũng tại Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn Trách nhiệm hữu hạn một thành viên đã xảy ra tình trạng tự ý cho thuê đất sai quy định, không báo cáo Thường trực Ủy ban Nhân dân thành phố như hợp đồng dự án Khu Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao Củ Chi với Tập đoàn Vingroup quy mô lên tới 470ha thay như dự án trồng chuối xuất khẩu quy mô 20ha với Công ty Zakka Food.

Tại Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn Trách nhiệm hữu hạn một thành viên, ông Lê Tấn Hùng, Tổng Giám đốc đã bị kỷ luật liên quan đến việc ký khống, chi khống 13 tỷ đồng cho hàng chục cán bộ, người lao động học tập nước ngoài.

Trong báo cáo số 213/BC-TTTP-P8 ngày 24/4/2018, Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng các sai phạm trong quản lý nhà, đất công chủ yếu liên quan đến các đơn vị sự nghiệp, tổng công ty, công ty nhà nước được giao đất, cho thuê đất với các nội dung như sử dụng không đúng mục đích, cho thuê trái quy định và bỏ trống gây lãng phí tài nguyên đất.

Nguyên nhân chủ yếu là do các cơ quan đơn vị được nhà nước giao, cho thuê đất đã thiếu trách nhiệm, có trường hợp vì lợi ích cục bộ mà lợi dụng hình thức kêu gọi đầu tư, hợp tác liên doanh, liên kết để cho thuê đất, hoặc tự ý bố trí cho công nhân viên làm nhà ở trên khuôn viên đất đang quản lý không đúng thẩm quyền, nhiều khu đất chưa đăng ký, lập thủ tục thuê đất, hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận./.