– Hiện nay, doanh nghiệp tư nhân đang bộc lộ nhiều hạn chế và yếu kém như quy mô có xu hướng nhỏ dần, trình độ công nghệ chậm đổi mới nên năng suất, chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh thấp.

Quy mô doanh nghiệp tư nhân có xu hướng nhỏ dần

Theo TS Hoàng Xuân Hòa, Vụ trưởng Vụ kinh tế tổng hợp, Ban Kinh tê Trung ương, sau hơn 30 năm đổi mới, nhận thức của Việt Nam về vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân đã có những bước tiến quan trọng và là một động lực quan trọng để phát triển kinh tế. Bên cạnh những kết quả đạt được, các doanh nghiệp tư nhân cũng bộ lộ nhiều hạn chế, yếu kém.

Trong đó, quy mô có xu hướng nhỏ dần, trình độ công nghệ chậm đổi mới nên năng suất, chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh thấp.

Theo thống kê của Ban Kinh tế Trung ương, mặc dù số lượng doanh nghiệp tư nhân tăng hàng năm nhưng phần lớn có quy mô vừa, nhỏ và siêu nhỏ, trên 90% có mức vốn dưới 1 tỷ đồng. Xét theo quy mô lao động, tỷ lệ doanh nghiệp quy mô nhỏ và siêu nhỏ có xu hướng tăng lên trong giai đoạn 2012 – 2014, từ 90% lên 97%.

  Tình hình hoạt động của các doanh nghiệp tư nhân qua các năm. Đồ họa: Ngọc Hoa

Có đến trên 99% doanh nghiệp siêu nhỏ là doanh nghiệp ngoài nhà nước, dưới 10 lao động. Tỷ trọng của doanh nghiệp siêu nhỏ ngày càng tăng, từ 53,1% năm 2002 lên 70% năm 2013 và hơn 71,5% năm 2014.

Tỷ trọng của các doanh nghiệp có quy mô vừa và lớn luôn chiếm một tỷ lệ nhỏ, đặc biệt là trong lĩnh vực chế biến, chế tạo và có xu hướng giảm đi. Năm 2014, chỉ có 1,82% các doanh nghiệp có quy mô vừa và 2,07% doanh nghiệp có quy mô lớn, tập trung vào các tập đoàn kinh tế tư nhân và các doanh nghiệp của tư nhân hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực bất động sản.

Quy mô lao động bình quân của các doanh nghiệp ngoài nhà nước đã giảm từ 27 lao động năm 2007 xuống còn 18 lao động năm 2015 và diễn ra ở hầu hết các ngành, rõ nét nhất là trong các ngành thâm dụng lao động như nông lâm, nghiệp và thủy sản, công nghiệp khai mỏ, công nghiệp chế biến, xây dựng, vận tải kho bãi, thông tin và truyền thông.

Việc quy mô lao động bình quân trong các ngành này giảm đáng kể trong giai đoạn 2007 – 2015 cho thấy, các doanh nghiệp nhà nước gặp nhiều khó khăn, không thể khai thác lợi thế về nguồn lao động như trước đây. Trong khi đó trình độ công nghệ, thiết bị và máy móc chưa được đổi mới trong các ngành này.

Với quy mô về vốn, lao động, trình độ công nghệ của khu vực kinh tế ngoài Nhà nước đều thấp, dẫn đến mức năng suất lao động cũng thấp hơn so với mặt bằng chung của nền kinh tế. Bình quân giai đoạn 2005 – 2014, mức năng suất lao động của khu vực kinh tế ngoài Nhà nước chỉ đạt 25,4 triệu đồng/người so với mức chung là 41,1 triệu đồng/người. Tốc độ năng suất lao động đạt 3,59% so với mức chung là 3,7%.

Doanh nghiệp tư nhân phát triển manh mún, thiếu ổn định

Theo Ban Kinh tế Trung ương, mặc dù kinh tế tư nhân trong nước chiếm tỷ trọng lớn nhất và ổn định ở mức 47 – 49% trong cơ cấu tổng GDP cả nước, nhưng nếu xét riêng trong nhóm các thành phần kinh tế tư nhân cho thấy sự chênh lệch lớn, không đồng đều.

Số doanh nghiệp ngừng hoạt động hoặc giải thể có xu hướng tăng lên thu hẹp khoảng các so với số doanh nghiệp thành lập mới hàng năm. Năm 2011 có 54.198 doanh nghiệp ngừng hoạt động thì năm 2015 là 80.858 doanh nghiệp, trong đó có 9.467 doanh nghiệp hoàn thành thủ tục giải thể và 71.391 doanh nghiệp gặp khó khăn phải ngừng hoạt động.

Giai đoạn 2007 – 2015, tốc độ tăng trưởng bình quân về lao động 7,4%/năm thấp bằng một nữa so với tốc độ tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp.Tốc độ tăng trường về số lượng lao động đã giảm mạnh từ 11,8%/năm giai đoạn 2007 – 2011 xuống còn 4,1%/năm giai đoạn 2012 – 2015, nhất là trong hai năm 2012 – 2013 khi mà số lượng lao động chỉ tăng 1,7%. Điều này đồng nghĩa với số lượng việc làm mới tạo ra trong bốn năm gần đây đã giảm đáng kể.

Cũng theo Ban Kinh tế Trung ương, dù nền kinh tế trong hai năm 2013 – 2014 đã có những dấu hiệu phục hồi, tuy nhiên tỷ lệ doanh nghiệp của tư nhân kinh doanh thua lỗ vẫn có xu hướng tăng cao trở lại với mức trung bình khoảng 38,7%. Kết quả này là một trong những nguyên nhân khiến số lượng doanh nghiệp tư nhân phải ngừng hoạt động tăng cao.

Bên cạnh đó, hiệu suất sinh lời trên tài sản (ROA) và hiệu suất sinh lợi trên doanh thu (ROS) của doanh nghiệp tư nhân cũng không ổn định và ngày càng giảm, luôn thấp so với doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp FDI.
Nguồn VnMedia-TT